Przepis na katastrofę. Rajdy w głąb śródmieścia Charkowa 2 Brygady Specnazu 27 lutego i 5 marca 2022 r.

 

Operacja 2 Brygady Specnazu przeprowadzona 27 lutego w Charkowie - której przede wszystkim dotyczy ten tekst - to jedno z mniejszych starć związanych z szeroko pojętą bitwą pod Charkowem lub uściślając bitwą o obwodnicę Charkowa, stoczoną w pierwszym miesiącu pełnowymiarowej wojny rosyjsko-ukraińskiej. Epizod ten zwrócił uwagę autora ze względu na fakt że jest to - według niego - najlepiej dotąd udokumentowana przez jawne źródła wizualne i pisane operacja rosyjskich wojsk specjalnych na Ukrainie. Zdaniem autora możliwość analizy i oceny działań GRU to zawsze jest ciekawa sprawa.

Autor chciałby jednak wyraźnie zaznaczyć, że pomimo istnienia pewnej puli materiałów wizualnych nagranych podczas tej operacji wojskowej, jej próba analizy i opisu była trudna - zarówno jeżeli chodzi o geolokalizacje jak i samą analizę strzępów informacji i ich odpowiedniego dopasowania do całości układanki. Ostatecznie autor w przeciwieństwie do innych znajdujących się na tym blogu opracowań nie jest pewien, że właściwie ocenił i opisał tamte wydarzenia, zwłaszcza jeżeli chodzi o zakładane rosyjskie plany i cele operacji. Wciąż niejasna jest bowiem kwestia szkoły średniej numer 134 w Charkowie i jej roli w całej tej akcji Specnazu.

Autor ostatecznie przychylił się do tezy, że jednym z zadań operacji 2 Brygady Specnazu było właśnie zajęcie budynku tej szkoły. Wydaje się że Rosjanie na podstawie danych wywiadowczych sądzili, że znajduje się tam jakiś ważny sztab ukraiński. Autor zaznacza jednak że jest to czysta spekulacja z jego strony oparta o dwie w sumie wątłe przesłanki:

1. Zeznania wziętych do niewoli w trakcie operacji szeregowych żołnierzy sił specjalnych, którzy przekazali Ukraińcom, że to miejscem było ich celem i tam właśnie się kierowali na rozkaz bezpośredniego dowódcy.

2.  Wypowiedź jednego z ukraińskich uczestników tych działań - oficera oddziału „Kraken”. W jednym z z wywiadów przeprowadzonych już po tych wydarzeniach, stwierdził on, że „Rosjanie popełnili wtedy błąd ponieważ mieli kiepskie dane wywiadowcze”.

Jednocześnie jednak istnieją przesłanki które wskazują, że rosyjscy żołnierze specnazu trafili do tego miejsca przypadkowo na skutek pewnego splotu wydarzeń. Autor przedstawi je w dalszej części tekstu w odpowiednim momencie. Sprawa więc nie jest na pewno definitywne rozstrzygnięta i wymaga dalszych badań.

Charków 27 lutego 2022 r. Płonący ukraiński BTR-4 przy szkole średniej numer 134 w centrum miasta. Na drugim planie widoczna porzucona kolumna czterech Tigrów 2 Brygady Specnazu.

Autor tego tekstu - podobnie jak przy innych opracowaniach -  większość informacji czerpał z dostępnych w Internecie źródeł pierwotnych, w postaci materiałów wizualnych. Na podstawie szczegółowej kwerendy wykonanej na portalach: Tube, Twitter, Telegram i Tik-Tok, autor opracowania dotarł łącznie do 14 różnej długości materiałów video oraz kilkudziesięciu zdjęć związanych z tą rosyjską operacją. Wszystkie z nich zostały wytworzone przez stronę ukraińską, głównie przez uczestniczących w niej żołnierzy. W przypadku materiałów zdjęciowych został on w zdecydowanej większości wykonany po fakcie przez przybyłych na miejsce ukraińskich fotografów prasowych.

Obok wspomnianych wyżej materiałów wizualnych i wykonanym na ich podstawie geolokalizacjom, autor tego tekstu korzystał także ze źródeł wtórnych, w postaci notatek prasowych i wywiadów z uczestnikami tych wydarzeń stworzonymi po fakcie. Jednak gdy opisy te nie były poparte dowodami wizualnymi lub stały z nimi w sprzeczności, autor z reguły je pomijał. W niektórych sytuacjach autor nie był w stanie jednoznacznie uściślić informacji więc w nawiasie kwadratowym zaznacza problem.

Skład związków operacyjnych obu stron konfliktu w rejonie Charkowa w chwili wybuchu wojny oraz ich zadania.

W przygotowanym przez rosyjskich sztabowców przed wybuchem pełnowymiarowego konfliktu zbrojnego z Ukrainą strategicznym planie wojennym, działania na kierunku charkowskim uznano za drugorzędne. W związku z tym Grupa Operacyjna „Charków” [umowna nazwa własna autora, która będzie używana dalej w tekście] utworzona przez rosyjski sztab generalny nie była silna, liczyła bowiem mniej więcej ekwiwalent dziewięciu batalionowych grup bojowych. Jej głównym zadaniem było zabezpieczenie lewego skrzydła 1 Gwardyjskiej Armii Pancernej, mającej atakować Kijów po osiach Sumy - Romny - Pryłuki i Głuchów - Icznia, a także prawego skrzydła 20 Armii Gwardyjskiej, przewidzianej do prowadzenia działań zaczepnych po osi: Wołczańsk - Kupiańsk w kierunku Izium. Rosyjska grupa operacyjna miała więc pełnić rolę klasycznego łącznika pomiędzy wspomnianymi wyżej armiami, wykonującymi zadania pierwszorzędne, założone w ramach strategicznego planu wojennego.  

W skład wspomnianej wyżej grupy wchodziły: 200 Samodzielna Brygada Strzelców Zmotoryzowanych licząca około 3,5 tys. żołnierzy podzielonych na trzy batalionowe grupy bojowe, wyposażona w czołgi T-80BVM (etatowo 41 sztuk) oraz transportery MT-LB, 138 Samodzielna Brygada Strzelców Zmotoryzowanych licząca około 2 tys. żołnierzy, podzielonych na dwie batalionowe grupy bojowe, wyposażona w czołgi T-72B3 (etatowo 41 sztuk) oraz transportery MT-LB, 2 Brygada Specnazu licząca około 800 żołnierzy, wyposażona w pojazdy Tigr-M oraz opancerzone ciężarówki Kamaz w wersji transporterów piechoty. Dodatkowo do wspomnianych wyżej jednostek dołączono: batalion piechoty zmech. z 25 Brygady Strzelców Zmotoryzowanych i batalion czołgów T72B3 z 59 Pułku Pancernego 144 Dywizji Strzelców Zmotoryzowanych, który przydzielono do 138 BSZmot., grupę bojową 33 Brygady Rosgwardii licząca około 500 ludzi, którą także podporządkowano 138 BSZmot., oraz dywizjony artylerii samobieżnej oraz rakietowej z  9 i  26 Brygady Artylerii przydzielone do 200 BSZmot. Razem Grupa Operacyjna „Charków” liczyła około 9 tys. żołnierzy i dysponowała 120 czołgami.

W ramach stworzonego planu operacyjnego działań, Grupa Operacyjna „Charków” w pierwszych dniach wojny miała siłami 200 BSZmot. okrążyć Charków od zachodu i północy, natomiast 138 BSZmot. wraz oddziałami przydzielonymi od wschodu. Po odizolowaniu Charkowa z tych kierunków, obie jednostki rosyjskie miały prowadzić aktywne działania zaczepne w obrębie miasta, w celu związania walką jak największych sił ukraińskich. Dowództwo rosyjskie z uwagi na małą liczebność grupy nie liczyło raczej, że jest ona w stanie otoczyć całkowicie Charków z każdej strony, w tym także od południa. Grupa miała jednak dążyć do przecięcia dróg: Kijów - Charków (M03) oraz Charków - Czuhujiw- Izium (E40). Ułatwiłoby to bowiem działania ofensywne wspomnianych wyżej 1 i 20 armii rosyjskich. 

Żołnierze 92 Brygady Zmechanizowanej podczas ćwiczeń poligonowych w grudniu 2021 r. Brygada jako jedyna w ukraińskiej armii wyposażona była w niemal w całości w kołowe transportery opancerzone BTR-4 i BTR-3 (wypierane sukcesywnie przez nowy wariant, w 2022 r. na stanie było ich już niewiele). Jedynie 22 batalion piechoty zmotoryzowanej wyposażony był w wozy piechoty BWP-1.

Wojska ukraińskie przewidziane do obrony Charkowa w momencie rozpoczęcia wojny pełnowymiarowej składały się z jednostek liniowych armii, Gwardii Narodowej oraz formowanych pośpiesznie w lutym 2022 r. oddziałach Obrony Terytorialnej. Trzon obrony Charkowa tworzyła 92 Brygada Zmechanizowana dysponująca czterema batalionami piechoty i batalionem czołgów, licząca około 4 tys. żołnierzy, wyposażona w czołgi T-64 BW, kołowe transportery opancerzone BTR-4 i BTR-3 oraz wozy piechoty BWP-1 (22 batalion zmot.). Drugą dużą jednostką broniącą Charkowa była teoretycznie 3 Brygada Gwardii Narodowej, która jednak w latach 2018-2021 została w dużym stopniu zredukowana liczebnie i skadrowana. W efekcie w lutym 2022 r. liczyła około 800 żołnierzy z czego większość stanowili świeżo powołani poborowi. Brygada przedstawiała więc ekwiwalent słabej batalionowej grupy bojowej wyposażonej w czołgi T-64 (11 sztuk) oraz transportery kołowe Varta i BTR-3. Obok nich działania bojowe na korzyść obrony miasta miała prowadzić także jedna batalionowa grupa bojowa z 93 Brygady Zmechanizowanej, wyposażona w bojowe wozy piechoty BWP-2. Tuż przed rozpoczęciem inwazji rosyjskiej, na terenie obwodu charkowskiego rozpoczęto formowanie oddziałów obrony terytorialnej, jednak proces ten znajdował się w fazie początkowej. Przykładowo według relacji świadków 127 Brygada OT z Charkowa liczyła tuż przed wybuchem wojny zaledwie około 500 żołnierzy. Razem wojska ukraińskie broniące Charkowa liczyły około 6 tys. żołnierzy i dysponowały około 50 czołgami.

W ramach stworzonego planu operacyjnego, oddziały 92 BZ zostały rozmieszczone wokół aglomeracji charkowskiej, wzdłuż jej pełnej obwodnicy, zamykając w ten sposób wszystkie kierunki dostępu w głąb miasta od zachodu, północy i wschodu. Linie obrony tylko w niektórych miejscach miały charakter stały - przy głównych drogach wylotowych z miasta. W pozostałych miejscach brygada miała prowadzić obronę manewrową w oparciu o występujące wzdłuż obwodnicy Charkowa przeszkody naturalne, przede wszystkim rzekę Łozowieńkę, opływającą miasto od północy i północnego zachodu. Na rzecz 92 BZ miała działać także jedna grupa batalionowa 93 BZ, której zadaniem jako całej jednostki była ochrona dalekiego zachodniego przedpola Charkowa oraz niedopuszczenie do przecięcia przez nieprzyjaciela autostrady Kijów - Charków (M03). W tym celu 93 brygada tuż przed wybuchem wojny została ześrodkowana na osi: Ochtyrka -  Bohoduchiw - Charków, przy czym większość jej sił znajdowała się w rejonie tej pierwszej miejscowości. Pozostałe jednostki wchodzące w skład obrony Charkowa a więc 3 Brygada GN oraz 127 Brygada OT w momencie wybuchu wojny przebywały w rezerwie w samym mieście, rozwijając się do stanów wojennych.

Uproszczona mapka sytuacyjna przedstawiająca pierwsze dni bitwy o obwodnicę Charkowa. Strzałki czerwone kierunki działań wojsk rosyjskich, linie niebieskie z wypustkami  - stałe pozycje obronne wojska ukraińskie, linie przerywane - pozycje przesłonowe wojsk ukraińskich.

Początek bitwy o obwodnicę Charkowa (24-26 lutego 2022 r.)

Późnym wieczorem 23 lutego 2022 r. wielkie jednostki rosyjskiej Grupy Operacyjnej „Charków” a więc 138 i 200 Brygady Strzelców Zmotoryzowanych zaczęły przemieszczać się z rejonu Biełgorodu na południe w stronę granicy z Ukrainą. Wczesnym rankiem 24 lutego po orędziu Putina około godz. 04:30 czasu lokalnego, obie te jednostki wkroczyły na Ukrainę i zajęły wkrótce bez oporu strefę przygraniczną w przydzielonych pasach działania. Oddziały 200 BSZmot. zajęły drogowe przejście graniczne w Hoptiwce na drodze E105 Biełgorod - Charków. Bez walki zdobyto także posterunki ukraińskiej straży granicznej w miejscowości Strielecha w pasie działania 200 BSZmot oraz Zielene w pasie działania 138 BSZmot. Tamtejsi strażnicy graniczni poddali się bez walki.

Prawoskrzydłowa 200 BSZmot. przemieszczała się w głąb Ukrainy w dwóch kolumnach po osiach: Hoptiwka - Pytomnik oraz Strileha - Tsyrkuny. Awangarda 2 grupy batalionowej atakującej po tej pierwszej osi, kilka km na południe od miejscowości Hoptiwka na drodze E105, starła się w krótkim boju spotkaniowym z elementami ukraińskiej kompanii rozpoznawczej 92 Brygady Zmechanizowanej. W jego wyniku zniszczeniu uległ pojazd Tigr-M 200 BSZmot., natomiast 92 BZ utraciła transporter opancerzony BTR-4. Dalszy marsz tej kolumny przebiegał już tego dnia bez styczności z wrogiem i jej pododdziały zajęły przed południem wioskę Pytomnik. Ukraińskie oddziały wysunięte na przedpole Charkowa, pod naporem Rosjan wycofały się w stronę obwodnicy miasta, wysadzając w trakcie odwrotu most drogowy na rzece Lozoweńka w miejscowości Ruska Łozowa.  

W tym samym czasie operująca na lewym skrzydle 200 BSZmot. 1 batalionowa grupa bojowa zdobyła wczesnym rankiem bez walki wioskę Tsyrkuny. Następnie jej czołówka około godziny 11:00 czasu kijowskiego posunęła się dalej naprzód, zajmując po krótkiej walce z pododdziałem kompanii rozpoznawczej 92 BZ pobliski węzeł drogowy (50.054, 36.3608) na obwodnicy Charkowa, przy samych rogatkach tego miasta. Około godziny później wojska ukraińskie siłami kompanii 22 batalionu 92 BZ wyprowadziły kontruderzenie i po kilkunastominutowej potyczce odrzuciły oddziały 200 BSZmot. z powrotem do wioski Tsyrkuny. W wyniku starcia Rosjanie stracili czołg T-80BVM oraz 3 transportery gąsienicowe MT-LB (1 zniszczony, 2 porzucone) a także ciężarówkę Kamaz z działkiem Zu-23-2, natomiast Ukraińcy transporter kołowy BTR-4. Do końca pierwszego dnia wojny sytuacja w tym rejonie nie uległa już zmianie. 

Porzucony rosyjski MT-LB należący do 200 BSZmot. Efekt starcia z ukraińską kompanią rozpoznawczą i 22 batalionem zmech 92 BZ przy węźle drogowym (50.054, 36.3608) na północnych rogatkach Charkowa.

 

Po południu 24 lutego trzecia grupa batalionowa 200 BSZmot. - przemieszczająca się dotąd w drugim rzucie po osi Hoptiwka - Pytomnik - zajęła bez walki pasmo niewielkich wzgórz w rejonie wioski Bilashi, około 3 km na wschód od miasteczka Dergacze. Wkrótce kolejne pododdziały tej grupy batalionowej - wykorzystując ten sukces - wkroczyły do wioski Czerkaska Łozowa i przekroczyły w tym miejscu rzekę Łozoweńka. Późnym wieczorem czołówka tej grupy batalionowej 200 BSZmot., przecięła obwodnicę Charkowa w rejonie stacji benzynowej CTO i zajęła bez walki miejscowość Piatichatki (50.0874, 36.2469), wchodzącą oficjalnie w skład aglomeracji charkowskiej. W następnych godzinach do tej wioski dotarły kolejne pododdziały 3 grupy batalionowej brygady w tym artyleria. Wczesnym rankiem 25 lutego po kontrataku wykonanym przez 1 batalion 92 BZ, wojska rosyjskie zostały odrzucone z powrotem na prawy brzeg Łozowieńki. W wyniku starcia siły ukraińskie rozbiły baterię artylerii rakietowej, niszcząc trzy wyrzutnie BM-21 Grad oraz zdobyły wóz dowodzenia R-149BMR.

Lewoskrzydłowa 138 BSZmot. wczesnym rankiem 24 lutego granice ukraińsko-rosyjską przekroczyła w rejonie Zelene - Ternowa. Następnie jej kolumny przemieszczając się po osiach: Vesele - Petriwka oraz Ternowe - Perehoma, dotarły do drogi Staryj Saltiw - Charków, zajmując bez walki położone przy niej wioski: Fedoriwka, Szestakove i Kutuziwka. Po południu tego samego dnia druga grupa batalionowa brygady - bez styczności z nieprzyjacielem - rozpoczęła manewr okrążenie Charkowa od wschodu, przemieszczając  się po osi: Verkhnya Rohanka - Wilchiwka - Malaya Rohan. W rejonie tych wszystkich wymienionych wiosek - zajętych tego dnia bez walki - Rosjanie rozmieścili pododdziały 138 BSZmot. i zaczęli budować punkty oporu, tworząc w ten sposób cienki kordon odizolowujący Charków od wschodu. Wieczorem czołówka brygady dotarła do miejscowości Rohan, przecinając tym samym drogę E40 Charków - Czuhujiw - Izium. W trakcie przemarszu do tej ostatniej miejscowości Rosjanie porzucili zepsuty system plot Tunguska, który został następnie przejęty przez Ukrainców.

W kolejnych dwóch dniach wojny tempo działań wojsk rosyjskich w rejonie Charkowa wyraźnie osłabło. Rosjanie skupili się przede wszystkim na zabezpieczeniu zajętego dotąd terenu i podciągnięciu służb tyłowych. W rejon działań zbrojnych wprowadzono także jednostki drugorzutowe do tej pory, a więc 2 Brygadę Specnazu oraz 33 Brygadę Rosgwardii. Rozpoczęto ostrzał artyleryjski Charkowa, koncentrując go na peryferyjnych dzielnicach miasta. Jednocześnie bombardowano je także intensywnie z powietrza, przy użyciu samolotów wielozadaniowych Su-34. Wojska rosyjskie prowadziły także ograniczone, lokalne operacje zaczepne, pragnąc polepszyć zajmowane pozycje i zacieśnić pierścień pół-okrążenia wokół miasta. Operująca po zachodniej stronie Charkowa 200 BSZmot 25 lutego zajęła bez walki wioskę Chaikiwka, a następnie wykonała uderzenie od wschodu na pobliską Mala Danyliwka, wypychając z niej oddziały 92 BZ i tym samym przecinając drogę Dergacze - Charków. W nocy z 25 na 26 lutego oddziały ukraińskie po kontruderzeniu odbiły na kilka godzin tą miejscowość, ostatecznie jednak pod koniec 26 lutego znalazła się ona znów pod kontrolą Rosjan.

W tym samym czasie operująca po wschodniej stronie Charkowa 138 BSZmot 25 lutego zajęła po krótkiej walce węzeł drogowy na obwodnicy miasta przy stacji benzynowej „Marshall” (50.0101, 36.4079). Oddziały tej brygady przejęły także bez walki kontrolę nad miejscowością Staryj Saltiw, a następnie atakując wzdłuż prawego brzegu Dońca zdobyły 26 lutego miasteczko Peczenihy. W nocy z 25 na 26 lutego wojska ukraińskie przeprowadziły udany wypad z Charkowa w kierunku Starego Saltiwa. Pododdział z 92 BZ przemieścił się niepostrzeżenie drogami polnymi w okolice miejscowości Oleksandriwka i zastawił zasadzkę na drodze Staryj Saltiw - Charków. Późną nocą wpadła w nią kolumna 33 Brygady Rosgwardii w sile kompanii zmot. jadąca w kierunku Kutuziwki. W wyniku krótkiego ale intensywnego, prowadzonego na bliskim dystansie starcia oddział Rosgwardii został doszczętnie rozbity. Zniszczono 1 BTR-80, 3 Tigry-M, 10 ciężarówek Kamaz w wersji transporterów policyjnych (Avtozak), 4 ciężarówki Ural w wersji opancerzonych transporterów piechoty (Federal), 2 ciężarówki Ural-4320, 2 ciężarówki Kamaz oraz 3 samochody dostawcze. Oddziały ukraińskie straciły w czasie tej operacji jeden transporter kołowy BTR-4.

Zniszczona 26 lutego 2022 r. na drodze Staryj Saltiw - Charków kolumna pojazdów wojskowych należąca do 33 Brygady Rosgwardii. 

 

Rajd 2 Brygady Specnazu 27 lutego 2022 r.

Według autora tego opracowania celami operacji 2 Brygady Specnazu przeprowadzonej 27 lutego 2022 r. było:

1) Dotarcie do północnej drogi wylotowej z Charkowa idącej w kierunku węzła drogowego Lisne (autostrada charkowska) i utworzenie na niej tymczasowej pozycji blokującej. Wykonanie tego zadania miało wspomóc planowane na ten dzień działania zaczepne grupy batalionowej 200 BSZmot. mające na celu zdobycie miejscowości Piatichatki (50.0874, 36.2469).

2) Zdobycie szkoły średniej numer 134 (50.0102, 36.2858), gdzie według rosyjskich danych wywiadowczych miał znajdować się jeden z głównych sztabów obrony miasta.

3) Związanie walką sił ukraińskich broniących miasta, przetestowanie ich obrony oraz sprawdzenie ich zdolności do przerzucania odwodów.

W nocy z 26 na 27 lutego 2 kompania 781 Oddziału Specjalnego Przeznaczenia [odpowiednik batalionu w zwykłych jednostkach] 2 Brygady Specnazu - dowodzona przez kapitana Aleksandra Żychariewa - przemieściła się na podstawy wyjściowe w rejon zdobytej niedawno przez Rosjan wioski Chaikiwka (50.073628, 36.188612). Być może wraz z nią w akcji wzięła udział także 1 kompania 781 Oddziału. Jest to niewiadomą ponieważ nikt nie zna struktur organizacyjnych brygad specnazu. Według szacunków autora w akcji wzięło udział łącznie około 150 -170 żołnierzy rosyjskich wojsk specjalnych.

W skład tej grupy bojowej Specnazu wchodziło według autora [nie ma materiału wizualnego, który pokazywałby kolumnę w całości] 12 pojazdów Tigr-M oraz 4 samochody ciężarowe Kamaz w specjalnej odmianie wyprodukowanej w krótkiej serii wyłącznie dla jednostek Specnazu. Były to klasyczne ciężarówki Kamaz-5350-379 w układzie 6x6, wyposażone jednak we wzmocnione podwozie, umożliwiające udźwigniecie opancerzonej szoferki z kuloodpornymi szybami oraz opancerzonego kontenera gdzie przebywali transportowani żołnierze (tzw. kapsuły), umieszczonego w przestrzeni ładunkowej. Dodatkowo na dachu kontenera wycięto dwa otwory umożliwiające żołnierzom strzelanie z broni maszynowej w trakcie jazdy.

Trasa przejazdu (czerwona przerywana linia) kolumny 2 Brygady Specnazu w głąb Charkowa podczas rajdu 27 lutego.

Wczesnym rankiem 27 lutego kolumna pojazdów Specnazu ruszyła w stronę Charkowa. Po przekroczeniu rzeki Łozowieńki w Chaikiwce Rosjanie skręcili w tamtejszą ulicę kijowską, aby dotrzeć nią w okolice hipermarketu „Metro” (50.0669, 36.1978), znajdującego się przy zachodnich obrzeżach dystryktu Szewczenki. Na południe od niego kolumna przecięła obwodnicę Charkowa (50.0631, 36.1970) i wjechała aleją Ludmiła Swobody w głąb miasta. Cała akcja odbyła się praktycznie bez większego oporu ze strony wojsk ukraińskich, które jak wszystko na to wskazuje jedynie dozorowały ten rejon frontu. Dopiero gdy większa cześć kolumny przejechała przez to skrzyżowanie, z południa nadjechały ukraińskie BTR-4 i po krótkiej walce z ariergardą kompanii 2 Brygady Specnazu odzyskały kontrolę nad tą drogą wylotową z miasta. Podczas tego starcia Rosjanie ponieśli pierwsze straty, spalony został jeden z pojazdów Tigr-M wyposażony w granatnik maszynowy AGS-30.

Tymczasem główna część kolumny specnazu kierowała się już w stronę 338 mikrorejonu Charkowa (50.0611, 36.2100) - typowej dzielnicy-blokowiska z wielkiej płyty wybudowanego w czasach ZSRR. Tam klucząc wąskimi uliczkami osiedlowymi wśród bloków i placów zabaw, rosyjskie pojazdy bez styczności z wrogiem podążały w kierunku „Lisoparku” (dosłownie parku leśnego). Był to stworzony jeszcze w czasach carskich podmiejski park leśny, zaplanowany jako miejsce rekreacji i aktywnego odpoczynku dla mieszkańców Charkowa. Spośród innych parków miejskich wyróżniał się wielkością, zajmował bowiem teren aż 1900 hektarów, co czyniło go bardziej kompleksem leśnym. Na terenie parku znajdowało się wiele ścieżek do wędrówki pieszej. Część z nich w pierwszych dwóch dekadach XXI w. zamieniono w ścieżki rowerowe, poszerzając i utwardzając szutrem. To właśnie jedną z nich planowali wykorzystać Rosjanie do dalszego marszu w stronę centrum Charkowa.

 

Wczesny ranek 27 lutego. Zniszczony Tigr-M 2 Brygady Specnazu po starciu z ukraińskimi BTR-4 w rejonie skrzyżowania obwodnicy Charkowa z aleją Ludmiła Swobody (50.0631, 36.1970).

 

 

Około godziny 10:00 czasu kijowskiego kolumna pojazdów Specnazu wjechała od zachodu na teren parku. Jej dalszy marsz odbywał się jedną ze ścieżek rowerowych, przecinających cały teren Lisoparku równoleżnikowo. Po około 30 minutowym powolnym przejeździe wąską parkową trasą, kolumna - bez styczności z wojskami ukraińskimi - dotarła do autostrady charkowskiej w okolicach skrzyżowania z ulicą Akademika Proskury (50.0439, 36.2752). Tam zgodnie z planami Rosjanie zatrzymali się i zajęli pozycję blokującą na wylotówce z Charkowa w stronę granicy z Rosją.

Gdyby operacja Specnazu zakończyła się na zrealizowaniu tylko tego zadania przewidzianego w planie, okazałaby się sukcesem. Wkrótce do dowódcy kolumny dotarły bowiem informacje, że oddziały 200 BSZmot. zdobyły po krótkiej walce miejscowość Piatichatki. Jednak łatwość z jaką udało się wykonać dotychczasowy przemarsz i zrealizować pierwszy punkt planu, skłoniły rosyjskie dowództwo operacji do podjęcia decyzji o wjechaniu głębiej w centrum Charkowa i zdobycia szkoły średniej numer 134, mieszczącej się na ulicy Szewczenki. W tym celu około godziny 11.00 czasu kijowskiego kpt. Żychariew wydzielił ze składu swojej kompanii grupę bojową w składzie 5 pojazdów Tigr-M oraz 1 Kamaz opancerzony (około 50 żołnierzy) i ruszył z nią w głąb miasta, w celu zdobycia wspomnianej wyżej szkoły i najprawdopodobniej zniszczenia znajdującego się tam sztabu wojsk ukraińskich - tak przynajmniej sądzili Rosjanie na podstawie danych wywiadowczych. Reszta pododdziałów Specnazu pozostała w pobliżu wschodnich obrzeży Lisoparku, utrzymując nadal w tym rejonie pozycje blokującą na autostradzie charkowskiej. 

Kapitan Aleksander Żychariew dowódca 2 kompanii 781 Oddziału Specjalnego Przeznaczenia 2 Brygady Specnazu. Zginął w budynku szkoły numer 134. W maju 2022 r. odznaczony przez Prezydenta W. Putina medalem i tytułem "Bohatera Rosji".

 

Wspomniana wyżej wydzielona grupa bojowa Specnazu w głąb Rejonu Kijowskiego - sąsiadującego z Lisoparkiem od wschodu - wjechała ulicą Staroszyszkiwską, na co są dowody wizualne. Następnie kolumna dotarła do ulicy Sapernej (50.0300, 36.2974). Na nagranych filmach tego dnia przez mieszkańców bloków i domków jednorodzinnych, mieszczących się przy tej ulicy, widać jak spieszeni żołnierze Specnazu powoli i ostrożnie ubezpieczając się z każdego kierunku, posuwają się wzdłuż niej, a tuż przed nimi podążają Tigry, natomiast ciężarowy Kamaz, także pusty, trzyma się z tyłu kolumny. Wkrótce cała ta grupa dotarła w okolice skrzyżowania z ulicą Szewczenki. Tam doszło w końcu do kontaktu bojowego z oddziałami ukraińskimi i rozpoczęła się wymiana ognia. W tym momencie niestety kończą się wszelkie materiały wizualne, nagrywający je ludzi schowali się zapewne do piwnic lub odeszli od okien. Przebieg starcia jakie rozegrało się między ulicą Saperny a okolicami szkoły nr. 134 na ulicy Szewczenki jest więc niewiadomą i musi być oparty o dowody pośrednie i spekulacje.

Co wiemy? Jest pewne że cała ta wspomniana wyżej rosyjska kolumna została rozbita przez oddziały ukraińskie. Wiadomo że wśród nich były pododdziały 92 BZ a także 3 Brygady Gwardii Narodowej. Wiemy mniej więcej także gdzie po tej walce znalazły się poszczególne porzucone pojazdy. A więc jeden z Tigrów został porzucony na ulicy Sapernej (50.0298, 36.2961). Już po walce został on znaleziony przez żołnierzy batalionu Azow ze 127 Brygady OT, jak wynika z nagranego przez nich tego dnia filmu. Ciężarowy opancerzony Kamaz został porzucony w nieustalonym dokładnie miejscu [materiały wizualne uniemożliwiają dokładną geolokalizacje] na ulicy Szewczenki, pomiędzy skrzyżowaniem z ulicą Sapernej a szkołą numer 134. Natomiast pozostałe cztery Tigry zostały porzucone tuż przy szkole nr. 134. 

Co ciekawe wzajemne ułożenie względem siebie tych czterech pojazdów Tigr znajdujących się tuż przy budynku szkoły, wskazuje że w momencie ich opuszczenia przez rosyjskich żołnierzy, kolumna znajdowała się w marszu kołowym. A więc inaczej niż na ulicy Saperny gdzie Rosjanie byli spieszeni i poruszali się obok pojazdów. To pośrednio sugeruje, że żołnierze Specnazu nie spodziewali się oporu w rejonie szkoły numer 134, co świadczy przeciwko tezie o ataku na ten budynek ze względu na znajdujący się tam sztab ukraiński. Niewykluczone więc, że Rosjanie weszli do tej szkoły przypadkiem, szukając miejsca gdzie mogliby zająć jakąś pozycje obronną i oczekiwać ewentualnej pomocy z zewnątrz.

Porzucony Tigr-M 2 Brygady Specnazu na ulicy Sapernej w Charkowie (50.0298, 36.2961), oglądany przez żołnierzy batalionu "Azow" 127 Brygady OT. Na bazie części kadry tego batalionu na początku kwietnia 2022 r. powstanie batalion "Kraken" podporządkowany wywiadowi wojskowemu Ukrainy (HUR).

 

 

Dalszy przebieg wydarzeń jest już dobrze udokumentowany wizualnie i przez źródła pośrednie w postaci wywiadów z uczestnikami tych wydarzeń zrobionymi po fakcie, a więc można go w miarę dokładnie zrekonstruować. Wspomniana wyżej kolumna Tigrów składająca się z czterech pojazdów i licząca łącznie 27 żołnierzy dotarła w okolice szkoły około godziny 12.00 czasu kijowskiego. Większa część tego oddziału weszła do szkoły i ją zajęła, natomiast jedna drużyna została przy Tigrach. Wkrótce przybyli tam żołnierze 92 BZ i 3 Brygady GN wspierani przez jeden BTR-4 i po krótkiej walce wzięli do niewoli czterech pozostałych przy pojazdach Rosjan, natomiast pozostała czwórka uciekła piechotą bocznymi uliczkami na północ. Następnie BTR-4 należący do 92 BZ podjechał pod szkołę i rozpoczął ostrzał budynku z działka 30 mm, został jednak momentalnie trafiony jednorazowym granatnikiem ppanc. wystrzelonym z jego okna przez żołnierzy Specnazu, po czym spłonął a jego cała załoga (bez desantu) zginęła. Po tym zdarzeniu Ukraińcy wycofali się z bezpośredniego sąsiedztwa budynku i go otoczyli.

Około godziny 13.00 do otaczających szkołę nr. 134 ukraińskich żołnierzy dotarło wsparcie w postaci charkowskiego specjalnego oddziału antyterrorystycznego policji KORD, liczącego około 30 operatorów oraz plutonu piechoty należącego do batalionu „Azow” ze 127 Brygady OT. Oba te pododdziały około godziny 14.00 przeprowadziły szturm na szkołę, w wyniku którego zdobyto parter budynku. Następnie w kolejnych godzinach po mozolnych walkach, oczyszczono z żołnierzy Specnazu częściowo także jego pierwsze piętro. W walkach zginęło 2 żołnierzy ukraińskich a 5 innych zostało rannych.

 

Żołnierze batalionu "Azow" 127 Brygady OT oglądający rozbitą wcześniej pod szkołą numer 134 kolumnę Tigrów Specnazu. W tle, na drugim planie widać budynek szkoły, w którym schronienie znaleźli pozostali rosyjscy żołnierze.

Po zapadnięciu ciemności przerwano szturm, wzywając jednocześnie wielokrotnie poprzez policyjne megafony pozostających przy życiu Rosjan do poddania. Wezwania pozostały jednak bez odpowiedzi. W tej sytuacji około godziny 20.00 przybyły na miejsce czołg T-64BW należący do 92 BZ, ostrzelał z bliskiej odległości z armaty 125 mm ogniem bezpośrednim, pociskami burzącymi i zapalającymi oba piętra szkoły, w wyniku czego spłonęły one doszczętnie. W pożarze zginęła większość Rosjan. Resztki żołnierzy Specnazu próbowały uciec z budynku skacząc z okien drugiego piętra na ziemię. Według informacji strony ukraińskiej wszyscy zostali zastrzeleni, natomiast według późniejszych informacji przekazywanych przez stronę rosyjską, kilku z nich udało się uciec, a następnie przedostać do własnych oddziałów.

Ostatni akord całej tej operacji 2 Brygady Specnazu miał miejsce późnym wieczorem 27 lutego przy wschodnich krańcach Lisoparku na autostradzie charkowskiej. Na skutek wykonanego przez oddziały 92 BZ z rejonu lotniska w Charkowie kontruderzenia, zajmująca tam pozycje blokująca reszta kompanii Specnazu została zmuszona do odwrotu w stronę Piatichatki. W walkach Rosjanie stracili kolejne dwa pojazdy Tigr-M spalone doszczętnie oraz opancerzony ciężarowy Kamaz, który został przez nich porzucony. Oddziały ukraińskie w ten sposób odzyskały kontrole nad wylotówką z Charkowa na północ i wschodnimi wejściami do Lisoparku od strony ulicy Akademika Proskury.

Ostatecznie podsumowując straty z całego dnia operacji, 2 kompania oraz prawdopodobnie 1 kompania 781 Oddziału Specjalnego Przeznaczenia 2 Brygady Specnazu utraciły łącznie: 8 pojazdów Tigr-M oraz 2 ciężarowe opancerzone Kamazy. Zginęło na pewno 19 żołnierzy znajdujących się w szkole nr. 134, a 4 zostało wziętych do niewoli. Straty Specnazu powstałe w wyniku innych starć z tego dnia nie są znane ale można oszacować je na około 20 zabitych i rannych. Nie jest także jasne czy żołnierzom, którzy między ulicą Sapernej i Szewczenki porzucili pojazdy i uciekli na piechotę, udało się dotrzeć z powrotem w rejon Lisoparku, do stojącej tam reszty kompanii Specnazu lub połączyć się z innymi rosyjskimi oddziałami. Ogólnie można jednak stwierdzić, że pododdziały 2 Brygady Specnazu biorące udział w tej akcji poniosły ciężkie straty osobowe i sprzętowe. Łączne straty ukraińskie autor szacuje na około 20 zabitych i rannych. Wojska ukraińskie na skutek walk straciły także jednego BTR-4.

 Epilog rajdu 2 Brygady Specnazu z 27 lutego. Zniszczone rosyjskie Tigry-M w wyniku nocnych walk przy wschodnich obrzeżach Lisoparku.

 

 

  

Rajd 2 Brygady Specnazu 5 marca 2022 r.

Jako pewien epilog dla całego tego tekstu warto także wspomnieć krótko o drugim rajdzie w głąb Charkowa przeprowadzonym przez 2 Brygadę Specnazu kilka dni później 5 marca 2022 r. Odbywał się on już w nieco innej sytuacji operacyjnej wojsk rosyjskich w rejonie Charkowa, w chwili gdy zaczynały tracić one inicjatywę na rzecz strony ukraińskiej. Najpierw na początku marca grupa batalionowa 200 BSZmot w serii starć z oddziałami 93 BZ stoczonymi na zachód od Dergacze, (zdobytego przez Rosjan 27 lutego) została pobita i zmuszona do cofnięcia się do tego miasta, tracąc przy tym wiele sztuk ciężkiego sprzętu w tym 4 czołgi T-80BVM. Następnie 4 marca działania ofensywne po wschodniej stronie Charkowa rozpoczęły oddziały 92 BZ. W ich wyniku odbito z rąk 138 BSZmot węzeł drogowy na obwodnicy miasta przy stacji benzynowej „Marshall” (50.0101, 36.4079). Następnie wykorzystując ten sukces oddziały ukraińskie rozwinęły natarcie wzdłuż drogi Charków - Staryj Saltiw zdobywając tego samego dnia Kutuziwkę i Oleksandriwkę.

W tej sytuacji dowództwo rosyjskie zaplanowało operację zaczepną po zachodniej stronie obwodnicy Charkowa. Jej celem było zdobycie węzła drogowego przy Łozoweńskim Prospekcie (50.0541, 36.1818), jednego z największych na terenie całej aglomeracji charkowskiej. Główne natarcie miała wyprowadzić grupa batalionowa z 200 BSZmot z rejonu Małej Danyliwki. Oddziały 2 Brygady Specnazu miały natomiast przeprowadzić uderzenie pomocnicze, dywersyjne na rejon bloków mieszkalnych z wielkiej płyty należących do 5 mikrorejonu (tzw. Pawlowe Pole -  50.0345, 36.2289) aby utworzyć w tym miejscu tymczasową pozycję blokującą. Pododdział brygady w sile kompanii miał się przemieścić w tamten rejon niepostrzeżenie nocą z 4 na 5 marca ścieżką rowerową Lisoparku. Podstawą wyjściową operacji była miejscowość Piatichatki.

Efekty zasadzki ukraińskiej na przemieszczający się nocą 5 marca po ścieżce rowerowej "Lisoparku" konwój pojazdów 2 Brygady Specnazu.

 

Jak łatwo można zauważyć operacja z 5 marca była właściwie kopią rajdu z 27 lutego. Podobnie jak wtedy zaplanowano niespodziewane wtargnięcie do miasta od strony parku miejskiego i stworzenie pozycji blokującej na tyłach atakowanego w tym samym czasie przez inne oddziały rosyjskie odcinka frontu. Robienie tego samego w krótkich odstępach czasu w tym samym rejonie walk to jednak nie jest dobry pomysł, o czym boleśnie przekonali się tej nocy Rosjanie. Przemieszczająca się nocą ścieżką rowerową przez Lisopark kolumna specnazu wpadła w zasadzkę zastawioną przez oddziały ukraińskie. Z materiałów wizualnych wynika, że Rosjanie stracili w jej wyniku co najmniej trzy Tigry-M oraz dwa opancerzone Kamazy. Straty osobowe nie są znane ale można podejrzewać że były wysokie. Po tym niepowodzeniu rajd został przerwany a cała operacja zaczepna 200 BSZmot. w rejonie Łozoweńskiego Prospektu odwołana. Była to już ostatnia próba przejęcia inicjatywy przez Rosjan i odwrócenia losów bitwy o obwodnicę Charkowa. W kolejnych tygodniach marca 2022 r. Grupa Operacyjna „Charków” w serii bitew zostanie pobita przez wojska ukraińskie i zmuszona do odwrotu spod Charkowa w kierunku granicy z Rosją. Ale to już ewentualnie temat na inny artykuł.