Zwrot wektora. Rosyjska misja wojskowa w Syrii w okresie: kwiecień 2020 - luty 2022.

Wizyta prezydenta Turcji R. Erdogana w Moskwie 5 marca 2020 r. i uzgodnione w jej trakcie z prezydentem FR W. Putinem zawieszenie broni w rejonie Idlibu (tzw. Memorandum Moskiewskie), okazało się pierwszym trwałym rozejmem w Syrii od rozpoczęcia konfliktu w 2011 r. Obowiązuje ono bowiem i jest mniej więcej przestrzegane przez wszystkie strony konfliktu do dnia dzisiejszego. Data 5 marca 2020 r. stanowi więc pewien punkt zwrotny w historii konfliktu w Syrii, w wyniku której z fazy aktywnej przeszedł on w fazę uśpienia. Data ta stała się także punktem zwrotnym w historii rosyjskiej misji wojskowej w Syrii. Po podpisaniu porozumienia w Moskwie aktywność i liczebność wojsk rosyjskich w Syrii zaczęła bowiem spadać, a sam rosyjski kontyngent wojskowy zmienił swój charakter ze stricte bojowego na stablizacyjno-szkoleniowy. 

O ile w latach 2015-2020 liczebność kontyngentu oscylowała wokół 10 tys. żołnierzy, około 30 samolotów bojowych i 30 śmigłowców, w 2021 r. spadła ona według autora tego opracowania do około 4 tys. żołnierzy, 12 samolotów bojowych i 20 śmigłowców. Zmianom uległ także skład kontyngentu i jego uzbrojenie. W latach 2015-2020 dominowały w nim oddziały pochodzące z wojsk powietrznodesantowych i piechoty morskiej, uzbrojone w sprzęt ciężki: czołgi (T-90, T-72B3M), wozy piechoty (BMP-3), ciągnioną artylerię lufową (152 mm Msta-B), rakietowe systemy artyleryjskie (220 mm systemy Tornado i Uragan oraz TOS-1A) oraz rakiety balistyczne (Iskander). W ostatnich dwóch latach w strukturze kontyngentu zaczęły przeważać zaś jednostki rosyjskie pochodzące z rozpoznania (specnazu), żandarmerii wojskowej, gwardii narodowej (rosgwardii) i inżynieryjne. Natomiast wymieniony wyżej sprzęt ciężki został w znacznym stopniu zastąpiony lżejszymi pojazdami opancerzonymi: Tigr i Tajfun oraz transporterami kołowymi BTR-82.  

Reorganizacja i zmiana formy rosyjskiej misji wojskowej w Syrii- jak dzisiaj na to wszystko wskazuje - była wynikiem decyzji W. Putina o rozpoczęciu tajnych przygotowań do inwazji na Ukrainę. Podanie ścisłego co do dnia terminu w którym W. Putin zdecydował o zastosowaniu wariantu siłowego na Ukrainie nie jest możliwe do ustalenia ale według autora na podstawie ciągu decyzji wydawanych w związku - w znacznej mierze - tajną reorganizacją misji w Syrii, miało to prawdopodobnie miejsce we wrześniu 2020 r. Gdyby decyzja W. Putina dotycząca rozwiązania trwającego od 2014 r. konfliktu na Ukrainie była wtedy inna - oparta na drodze dyplomatycznej - rosyjska misja wojskowa w Syrii prawdopodobnie nie zmieniłaby tak mocno swojej formy i dalej tak jak w latach 2015-2020 miałaby stricte bojowy charakter. Wojska syryjskie oraz sprzymierzone z nimi milicje irańskie i Hezbollahu z pomocą lotnictwa i artylerii rosyjskiej wznowiłyby zaś w 2021 r. ofensywę w rejonie Idlibu, aby zająć pozostałe tereny należące do HTS-u. Ich głównym celem stałby się zapewne region górski Jabal Zawiya. Jego kontrola przez HTS uniemożliwia bowiem rządowi w Damaszku pełne i komfortowe korzystanie z autostrady M-5 łączącej Aleppo z Homs i Damaszkiem. 

Rosyjska baza wojskowa w mieście Ajn Isa, w prowincji Rakka, położona przy linii kontaktu z wojskami tureckimi.

 

Zmiany składu rosyjskiej misji wojskowej w Syrii w okresie kwiecień 2020-luty 2022.

Strategiczna decyzja W. Putina o rozpoczęciu przygotowań do inwazji na Ukrainę oraz wynikające z niej przeniesienie punktu ciężkości rosyjskiego zaangażowania militarnego z Syrii na południe Rosji i Krym, zainicjowały proces stopniowego ograniczania od października 2020 r. liczebności i siły bojowej kontyngentu rosyjskiego w Syrii. Aby jakoś zaradzić skutkom tej decyzji, rosyjskie wojskowe dowództwo misji zostało zmuszone do szukania rozwiązań alternatywnych, które pozwoliłyby utrzymać dotychczasowy status "dużego gracza" na terenie Syrii, a także stan posiadania terytorialnego w zakresie zajmowanych baz i kontrolowanych bezpośrednio terenów, a jednocześnie odstraszyć przeciwne strony konfliktu - przede wszystkim Turcję - od rozpoczynania własnych działań ofensywnych. Dowództwo rosyjskie było jednak przygotowane na taką sytuacje i miało już w realizacji plan awaryjny podtrzymania zdolności bojowych misji wojskowej w Syrii, nawet jeżeli ograniczonych do działań defensywnych. Było nim nadanie większej roli w ramach działań misji syryjskim sprzymierzonym wojskom pomocniczym. 

Proces formowania miejscowych wojsk sojuszniczych Rosjanie rozpoczęli już w 2016 r. aby w kolejnych latach doprowadzić do stworzenia siatki oddziałów specjalnych, quasi regularnych oraz lokalnych milicji, liczącej obecnie łącznie około 19 tys. lojalnych żołnierzy, opłacanych przez Rosję i podporządkowanych bezpośrednio dowództwu rosyjskiemu w Khmeimim. Pod koniec 2020 r. wojska te miały w założeniach wypełnić lukę po odsyłanych do Rosji żołnierzach. 

Redukcja liczebności rosyjskiej misji wojskowej w Syrii doprowadziła do przeformowania jej struktur. Rosyjskie oddziały w poszczególnych rejonach odpowiedzialności, skupione zostały w tzw. kompanie manewrowe, liczące około 100 żołnierzy oddziały utworzone na bazie wojsk Specnazu i Rosgwardii i wyposażone w terenowe pojazdy opancerzone (MRAP-y). Kontrole wielu dotąd zajmowanych baz powierzono zaś syryjskim sprzymierzonym wojskom pomocniczym. Rosyjskie kompanie manewrowe w założeniach miały stać się mobilnymi siłami szybkiego reagowania, które w sytuacjach kryzysowych miały okresowo pojawiać się z powrotem w wybranych bazach i posterunkach i wspomagać w nich syryjskich sojuszników aż do czasu zażegnania problemu. Rotacyjne zajmowanie wybranych baz i posterunków przez ruchome poddziały wojsk rosyjskich miało też zamaskować proces redukcji liczebności kontyngentu i utrudnić wiarygodną ocenę wśród przeciwników jego aktualnej siły bojowej.  

Syryjskie oddziały pomocnicze misji wojskowej FR w Syrii można podzielić na trzy grupy:
1) 25 Dywizja Specjalna;
2) 5 Korpus;
3) Zgrupowanie "Saheliya". 

Ad 1. 25 Specjalna Dywizja powstała w wyniku reorganizacji dawnych tzw. "Wojsk Tygrysa" - grupy alawickich milicji stworzonych w 2013 r. pod auspicjami Wywiadu Sił Powietrznych Syrii, dowodzonej przez słynnego obecnie generała Suheil al-Hassana. Na początku 2016 r. zgrupowanie to zaczęło otrzymywać pomoc materiałową i szkoleniową od rosyjskiej misji wojskowej w Syrii. W kolejnych latach współpraca z Rosjanami pogłębiała się - m.in poprzez intensywne działania bojowe wykonywane wspólnie z oddziałami rosyjskimi, a także dostawy sprzętu wojskowego m.in.  czołgów T-90. Wysoka skuteczność oraz zdolności bojowe Sił Tygrysa wraz z sukcesami w walkach z rebeliantami sunnickimi podczas ofensywy w Aleppo w 2016 r., doprowadziły do uzyskania przez gen. al-Hassana dużej popularności wśród ludności alawickiej oraz spowodowały napływ ochotników i zwiększenie liczebności "Sił Tygrysa". W efekcie na początku 2018 r. liczyły one już ponad 10 tys. żołnierzy. 

Wzrastająca popularność Hassana oraz zaobserwowane powiązania jego najbliższych współpracowników z prominentnym wśród alawitów klanem Makhloufa, wywołało zaniepokojenie B. al-Assada oraz członków jego klanu, w rezultacie nakazał on w październiku 2018 r. reorganizacje tych sił, połączoną z częściową demobilizacją. W jej wyniku zwolniono ze służby wojskowej około 6 tys. dawnych żołnierzy "Sił Tygrysa" natomiast pozostała część została rozdzielona pomiędzy 4 Dywizje Pancerną (555 pułk wojsk specjalnych zreorganizowany następnie w 181 batalion komandosów) oraz nowo stworzoną 25 Dywizją Specjalną. W roku 2021 jednostka ta liczyła według autora około 2,5 tys. żołnierzy i była nadal dowodzona przez gen.al-Hassana. Dywizja formalnie należy do SAA ale w praktyce wykonuje rozkazy dowództwa rosyjskiej misji wojskowej w Syrii.

Ad.2 5 Korpus powstał w listopadzie 2016 r. na bazie lokalnych sunnickich milicji wiernych B. al-Assadowi. Od początku w jego formowaniu i szkoleniu brali udział Rosjanie, to oni także dostarczyli tej jednostce sprzęt wojskowy m.in. czołgi T-62, wozy piechoty BMP-1 oraz wyrzutnie BM-21 Grad. W kolejnych latach do jednostki zaczęto rekrutować także dawnych rebeliantów sunnickich, głównie z regionów Damaszku i Dary, którzy zgodzili się złożyć broń i przejść proces "pojednania". Obecnie 5 Korpus liczy około 14  tys. żołnierzy należących do trzech brygad o numerach:8, 50 i 70 a także kilku samodzielnych zgrupowań o mniejszej liczebności. Podobnie jak 25 Dywizja Specjalna należy on formalnie do SAA, w praktyce jednak wykonuje rozkazy dowództwa rosyjskiej misji wojskowej w Syrii. Rosjanie opłacają z własnych pieniędzy żołd żołnierzy tej jednostki, wynoszący przeciętnie ekwiwalent 100 dolarów amerykańskich miesięcznie.

Ad 3. Zgrupowanie "Saheliya" powstało z inicjatywy Rosjan w kwietniu 2019 r. Bazą oddziałów dla tego zgrupowania były chrześcijańskie i alawickie milicje lokalne z prowincji Hama należące do sił NDF-u. Najliczniejsze milicje NDF należące do tego zgrupowania pochodzą z chrześcijańskich miast: Suqaylabiyah i Maharda. Inne mniejsze oddziały NDF-u pochodzą z alawickich miejscowości: Szatha at-Tahta, Mirdasz i Az-Zughba: Rosyjscy oficerowie regularnie uczestniczą w szkoleniach tych oddziałów, zapewniają im także dostawy sprzętu wojskowego oraz opłacają ich żołd. Zgrupowanie to liczy około 2 tys. żołnierzy.

 
 

Kolumna motorowa 70 brygady 5 Korpusu uchwycona w trakcie przemieszczania w rejonie Dajr az-Zaur.

Struktura organizacyjna rosyjskiej misji wojskowej w Syrii w okresie kwiecień 2020 - luty 2022.

Według autora struktura organizacyjna rosyjskiej misji wojskowej w Syrii przedstawiała się w omawianym okresie następująco.
Główne dowództwo: Baza lotnicza Khmeimim. W omawianym okresie dowódcą grupy wojsk FR w Syrii był gen. Aleksander Czajko, zastąpiony następnie przez gen. Romana Berdnikowa.
Podległe regionalne struktury wojskowe:

1.Okręg Wojskowy "Zachód" z dowództwem w bazie lotniczej w Khmeimim, odpowiedzialne za prowincje: Latakii, Hamy, Idlibu i Homs
2.Okręg Wojskowy "Południe" z dowództwem w Damaszku, odpowiedzialne za prowincje: Damaszek, Dara, As-Suwajda, Al-Kunajtira.
3.Okręg Wojskowy "Wschód" z dowództwem w Dajr az-Zaur, odpowiedzialne za prowincje: Dajr az-Zaur i tereny Badii częściowo kontrolowane przez IS.
4.Okręg Wojskowy "Północ 1" z dowództwem w bazie lotniczej w Al-Kamiszli, odpowiedzialne za tereny przygraniczne prowincji Hasaka, od granicy z Irakiem po wschodni brzeg Eufratu oraz prowincje Ar Rakka.
5.Okręg Wojskowy "Północ 2" z dowództwem w Aleppo, odpowiedzialne za tereny wokół miasta Aleppo oraz rejon Manbij do zachodniego brzegu Eufratu. Aktualnie dowódcą tego okręgu jest gen. Walery Solodczuk.

Autor zaznacza że nadane wyżej okręgom wojskowym nazwy pochodzą od niego i mają charakter umowny. Autor nie zna faktycznych nazw tych okręgów nadanych przez rosyjskie dowództwo we własnej korespondencji wewnętrznej. Należy przypuszczać, że zgodnie z szeroko stosowaną praktyką wojskową nazwy te składają się z ciągów liczbowych.

Ad.1 Okręg Wojskowy "Zachód"
Największe i najważniejsze dowództwo regionalne rosyjskiej misji wojskowej w Syrii. Jedyne dysponujące grupą lotniczą oraz jedyne obecnie posiadające w swoim składzie stricte rosyjską batalionową grupą bojową uzbrojoną w broń ciężką. Główne zadania tej struktury wojskowej to ochrona głównych baz rosyjskich w Syrii: bazy morskiej w Tartusie oraz bazy lotniczej w Khmeimim. Dowództwo odpowiada także za walkę z islamistami syryjskimi z HTS-u kontrolującymi rejon Idlibu, uznawanymi przez Rosjan od początku istnienia misji wojskowej w Syrii za najgroźniejszego przeciwnika.

Największy garnizon rosyjski w okręgu oraz największy w całej Syrii to oczywiście baza lotnicza w Khmeimim w Latakii. Autor opracowania ocenia, że obecnie w bazie tej stacjonuje około 1.5 tys. żołnierzy rosyjskich. Można ich podzielić na trzy grupy: pilotów i obsługę techniczną grupy lotniczej, żołnierzy wojsk obrony powietrznej zajmujących się obsługą systemów plot S-400 oraz Pantsyr, a także żołnierzy batalionowej grupy bojowej wyposażonej w czołgi T-90, transportery opancerzone BMP-3 i BTR-82A, systemy rakietowe Uragan oraz Iskander. Jest to według autora ostatnia pozostała taka grupa bojowa, która wciąż stacjonuje w Syrii.

Grupa lotnicza w ostatnich latach składała się z około 12 samolotów bojowych.W ostatnich miesiącach omawianego w opracowaniu okresu było tam 6 myśliwców Su-35 oraz 6 bombowców Su-34. W skład grupy wchodzą także samoloty wczesnego rozpoznania Berjew A-50 oraz samoloty transportowe An-124, Ił-76M oraz mniejsze An-26. W skład grupy śmigłowcowej stacjonującej na tym lotnisku na początku 2022 r. wchodziło 4 śmigłowce Mi-35 oraz 4 śmigłowce Mi-8AMTSh. Liczebność grupy lotniczej jest zmienna bowiem czasami przylatują z Rosji dodatkowe maszyny. Tak było na przykład w maju 2021 kiedy w w Khmeimim wylądowały 4 bombowce TU-22M3 oraz w czerwcu tego samego roku kiedy w Syrii pojawiły się myśliwce MiG-31. Zwykle po kilkunastu dniach tak specjalnie detaszowane samoloty wracają do Rosji. Baza marynarki wojennej w Tartusie - obok wizytujących ją okresowo różnych okrętów - dysponuje kilkoma łodziami patrolowymi klasy Raptor, które stacjonują tam permanentnie. W bazie obok marynarzy z obsługi technicznej, stacjonują także żołnierze piechoty morskiej w celu ochrony obiektu.

Drugie, duże zgrupowanie wojsk rosyjskich w tym okręgu do niedawna znajdowało się w rejonie Saraqib, w pobliżu frontu z HTS-em. Stacjonowała tam bowiem druga rosyjska batalionowa grupa bojowa, znajdująca się wciąż w Syrii. Jednak w okresie luty-marzec 2021 r. żołnierze tej grupy wraz z całym ciężkim sprzętem zostali wycofani z rejonu Saraqib do bazy w Khmeimim, skąd następnie odlecieli do Rosji. W rejonie frontu z HTS-em w Idlibie Rosjanie pozostali w jednej bazie w Saraqib gdzie obecnie stacjonuje kompania manewrowa oraz w wiosce Baskala w pobliżu Ma'arrat an-Numan, gdzie znajduje się rosyjska baza artyleryjska wyposażona w 152 mm holowane haubico-armaty Msta-B. W zastępstwie za wycofanych z frontu pod Idlibem żołnierzy rosyjskich, przybyły dodatkowe oddziały syryjskie należące do 5 Korpusu. W rejonie odpowiedzialności dowództwa "Zachód" rozmieszczone są także milicje NDF-u należące do kontrolowanego przez Rosjan zgrupowania "Saheliya". Ponadto w mieście As-Salamijja swój garnizon ma pułk "Zarif" należący do 25 Dywizji Specjalnej. Razem siły wojskowe w tym okręgu to obecnie około 2 tys. żołnierzy rosyjskich i 8 tys. pomocniczych żołnierzy syryjskich. 

Śmigłowiec szturmowy Ka-52 rosyjskiej misji wojskowej w Syrii podczas lotu patrolowego w rejonie Idlibu.

Ad.2 Okręg wojskowy "Południe".
Głównym zadaniem tego dowództwa jest implementacja porozumienia z Izraelem z czerwca 2018 r o zabezpieczeniu pasa granicznego syryjsko-izraelskiego - ze szczególnym uwzględnieniem rejonu Wzgórz Golan - przed obecnością sił Hezbollahu i i innych milicji kontrolowanych przez Iran. Jednostki stacjonujące w okręgu kierują ponadto obroną plot Damaszku a także zapewniają bezpieczeństwo wewnętrzne w rejonie Dara, As-Suwajda i Damaszku, ze szczególnym uwzględnieniem kompleksu budynków przy ambasadzie rosyjskiej w stolicy Syrii. To kolejna lokalna struktura, po okręgu "Wschód" dotknięta redukcjami liczebności kontyngentu, co doprowadziło między innymi do zmniejszenia liczby instruktorów wojskowych szkolących oddziały Gwardii Republikańskiej, obrony powietrznej Damaszku oraz pilotów syryjskich sił powietrznych.

Dowództwo okręgu mieści się w kompleksie budynków administrowanych przez Rosjan położonych tuż przy ambasadzie rosyjskiej w Damaszku. W kompleksie tym stacjonuje także silna kompania ochrony obiektu, złożona z samych rosyjskich żołnierzy. Na lotnisku Mezzeh stacjonuje grupa śmigłowcowa złożona z dwóch Mi-8AMTSh. W kompleksie tego lotniska swoją bazę ma także rosyjski oddział plot uzbrojony w systemy Pantsyr. Dowództwu tego oddziału podlega także syryjska obrona plot Damaszku uzbrojona w systemy S-125 Newa (zmodernizowane) oraz podarowane przez Rosjan systemy Pantsyr. 

Około 30 km na północny zachód od Damaszku, w pobliżu miejscowości Ad-Durajdż jeden ze swoich głównych garnizonów posiada 25 Dywizja Specjalna. Stacjonujący tam oddział dawnych "Tygrysów" jest wyposażony w broń ciężką m.in przekazane przez Rosjan czołgi T-90.
W rejonie Al-Kunajtira swoją bazę ma rosyjska kompania manewrowa, której zadaniem jest patrolowanie terenów Wzgórz Golan i niedopuszczanie tam milicji irańskich, zgodnie z porozumieniem z Izraelem. Inna kompania manewrowa stacjonuje w mieście Izra w regionie Dara. 

W mieście Bosra swój garnizon ma należąca do 5 Korpusu 8 brygada, licząca około 1,5 tys. syryjskich żołnierzy, uzbrojona w broń ciężką: czołgi T-62, wozy bojowe BMP-1 i systemy rakietowe BM-21 Grad. Dowództwo tej brygady utrzymuje ponadto swoją sieć posterunków w regionie Dara m.in. w Inchil i Asz-Szajch Maskin, które pokrywają się z utworzonymi przez Rosjan cywilnymi "centrami pojednania" - instytucjami służącymi w zamierzeniach wprowadzaniu z powrotem do normalnego życia dawnych rebeliantów FSA. Oddziały brygady zabezpieczyły także dawną rosyjska bazę w mieście As-Suwajda, po tym jak opuścili ją w 2021 żołnierze rosyjscy. W bazie pozostali jedynie pracownicy firmy Wagner, którzy zorganizowali tam jeszcze w 2019 r. punkt rekrutacyjny dla Druzów, chcących walczyć w wojskach gen. Haftara z Libii. Razem siły wojskowe w tym okręgu to obecnie około 600 żołnierzy rosyjskich i 2,5 tys. pomocniczych żołnierzy syryjskich.  

Ad.3 Okręg wojskowy "Wschód"
To regionalne dowództwo stworzono prawdopodobnie tuż po odbiciu Dajr az-Zaur z rąk IS w listopadzie 2017 r. Jego głównymi zadaniami jest zwalczania resztek sił państwa islamskiego ukrywających się na niezamieszkanych terenach pustyni Badia oraz ochrona linii Eufratu przed wojskami amerykańskimi i sprzymierzonymi z nimi siłami SDF-u. To jeden z okręgów najbardziej dotkniętych w ostatnich latach redukcjami liczebności kontyngentu rosyjskiego. Zmusiło to jego dowództwo do wycofania oddziałów rosyjskich z rejonu Palmyry a także Abu Kamal.

Dowództwo okręgu mieści się w wydzielonej strefie bezpieczeństwa w dzielnicy Harabesz w Dajr az-Zaur. W tym samym rejonie stacjonuje jedna kompania manewrowa Rosjan, obsługa grupy śmigłowcowej, a także operatorzy dronów MALE. W 2021 r. do miasta przerzucono z Rosji oddział wojsk inżynieryjnych, który zajmował się budową nowego mostu pontonowego przez Eufrat w rejonie dzielnicy Hawiqa. Na pobliskim lotnisku wojskowym stacjonuje grupa śmigłowcowa w składzie 2 KA-52 i 2 Mi-8AMTSh, a także grupa rozpoznania obrazowego w składzie co najmniej dwóch dronów typu Forpost. W pobliżu bazy lotniczej swój garnizon ma także syryjski batalion 50 brygady (5 Korpus), dysponujący bronią ciężką: czołgami T-62 i wyrzutniami rakietowymi BM-21 Grad.

Druga ważna baza okręgu znajduje się w mieście Al-Majadin. W położonej niedaleko centrum miasta wydzielonej strefie bezpieczeństwa stacjonuje druga rosyjska kompania manewrowa wspomagana przez oddziały syryjskie należące do 70 brygady 5 Korpusu. Trzecia rosyjska baza znajduje się w miejscowości Al-Tebni, położonej około 30 km na północny zachód od Dajr az-Zaur. W bazie znajduje się stacja radiolokacyjna nieznanego typu oraz systemy plot Pantsyr obsługiwane przez rosyjskich żołnierzy, co oznacza że pełni ona funkcję w systemie obrony powietrznej Okręgu wraz z obsługiwaną przez żołnierzy syryjskich bazą plot na lotnisku wojskowym w Dajr az-Zaur. Bazę plot w Al-Tebni otacza od strony zachodniej od Badii system punktów kontrolnych obsadzony przez syryjskich żołnierzy należących do 50 brygady 5 Korpusu.

Pomocnicze bazy wojskowe obsadzone obecnie wyłącznie przez żołnierzy syryjskich z 5 Korpusu (prawdopodobnie 70 brygady) położone są w rejonie Tadmur. Jedna z nich znajduje się na lotnisku wojskowym koło tego miasta. Inna w pobliżu ruin starego rzymskiego miasta Palmyry. Następna w pobliżu dzierżawionego przez kompanie wydobywczą zależną od Gazpromu położonego w pobliżu Palmyry pola naftowego "Jahar". Razem siły wojskowe w tym okręgu liczą obecnie około 400 żołnierzy rosyjskich i 2 tys. pomocniczych żołnierzy syryjskich.  

 

Rzadko spotykany rosyjski MRAP Kamaz-43269 Vystrel, uchwycony na filmie lokalnej kurdyjskiej telewizji ANHA, podczas wspólnego patrolu z wojskami tureckimi w rejonie Kobane.

Ad.4 Okręg Wojskowy "Północ 1"
To najmłodsze regionalne dowództwo w strukturze rosyjskiej misji wojskowej w Syrii. Powstało w listopadzie 2019 r. na skutek porozumienia z Soczi pomiędzy FR a Turcją. Rosja w ramach tego porozumienia przejęła kontrolę nad syryjskim pasem nadgranicznym z Turcją w rejonie Al-Kamiszli (z wyłączeniem samego miasta) i Kobane, a także zobowiązała się do przeprowadzania wspólnych z Turcją patroli wojskowych wzdłuż autostrady M-4 w rejonie Tall Tamr i Ajn Isa. Na początku 2021 r. Turcja i Rosja porozumiały się dodatkowo w sprawie organizacji wspólnych patroli wojskowych w rejonie Kobane.

Dowództwo okręgu znajduje się przy lotnisku w Al-Kamiszli. W bazie tej stacjonuje także grupa śmigłowcowa w składzie 2 KA-52 i 2 Mi-8AMTSh. Na lotnisku od października 2021 r. czasowo pojawiają się samoloty rosyjskie z grupy lotniczej stacjonującej w Khmeimim. Przyloty zazwyczaj w składzie 1 myśliwiec Su-35S oraz 1 bombowiec Su-34, odbywają się  w miarę regularnie mniej więcej raz w miesiącu. Postój w Al-Kamiszli takiej mini grupy lotniczej zazwyczaj trwał około 2-3 dni. W ramach bazy funkcjonuje także rosyjska grupa rozpoznania obrazowego wyposażona w drony Forpost oraz Orlan. W pobliżu lotniska znajduje się także baza obrony plot, obsadzona przez oficerów i żołnierzy rosyjskich i wyposażona w nowoczesny sprzęt radarowy i systemy Pantsyr. Druga baza plot obsadzona wyłącznie przez żołnierzy rosyjskich znajduje się w pobliżu miejscowości Al-Malikijja przy samych wschodnich krańcach prowincji Hasaka, około 10 km od granicy z Irakiem. Jest wyposażona w nowoczesną nieznanego typu stację radiolokacyjną oraz systemy plot Pantsyr. W bazie oprócz oddziału obrony plot stacjonuje także rosyjska kompania manewrowa wyposażona transportery opancerzone BTR-82A.

Tuż przy zachodnich granicach okręgu wyznaczanych przez Eufrat, w rejonie Kobane Rosjanie posiadają bazę w Sirrin. Jest to dawna baza amerykańska Metras opuszczona przez US Army w październiku 2019. Przy bazie znajduje się niewielkie lotnisko polowe wybudowane jeszcze przez wojska amerykańskie. W Sirrin stacjonuje rosyjska kompania manewrowa oraz grupa rozpoznania obrazowego wyposażona w drony typu Forpost i Orlan. Wzdłuż autostrady M-4 Rosjanie posiadają ponadto bazy w Ajn Isa i Tall Tamr. W obu tych bazach obok rosyjskich kompanii manewrowych stacjonują także syryjskie oddziały pomocnicze z 5 Korpusu. Syryjskie oddziały pomocnicze obsadzają także sieć mniejszych baz-posterunków wokół obu tych miejscowości. Przykładowo w rejonie Ajn Isa takie posterunki znajdują sie w pobliżu stacji benzynowej na północnych przedmieściach miasta, natomiast w rejonie Tall Tamr przy silosach zbożowych w miejscowości Al-Alia.

W rejonie Raqqa Rosjanie stacjonują w wiosce Tal al-Saman położonej przy północnych rogatkach miasta. W pierwszej połowie 2021 r Rosjanie opuścili bazę przy lotnisku wojskowym w Tabqa. W bazie pozostały kontrolowane przez Rosjan oddziały 5 Korpusu, wyposażone w broń ciężką: czołgi T-62 i wozy bojowe BMP-1. W pobliżu Tabqa znajduje się także należące do Gazpromu pole naftowe "Al-Thawra", zabezpieczane przez żołnierzy 5 Korpusu, wspomaganych przez najemników z grupy Wagnera.Razem siły wojskowe w tym okręgu to obecnie około 700 żołnierzy rosyjskich i około 2 tys. pomocniczych żołnierzy syryjskich.

Fałszywe, zrobione z drewna obiekty mające imitować elementy systemu plot S-300, ustawione na lotnisku wojskowym Tabqa w prowincji Rakka. Rosjanie po tajnym wycofywaniu większości swoich żołnierzy z tej bazy próbowali w ten sposób ukryć ten fakt.

Ad.5 Okręg Wojskowy "Północ 2"

Głównym zadaniem tego dowództwa jest zabezpieczenie miasta Aleppo oraz kurdyjskich enklaw w rejonie Manbij i Tall Rifat. Dowództwo okręgu mieści się w Al-Hamdanijja - zachodniej dzielnicy Aleppo. Pozostałe rosyjskie bazy w mieście znajdują się w dzielnicy Nowe Aleppo oraz w kompleksie garaży i magazynów w dzielnicy przemysłowej Ramouseh. Na pobliskim lotnisku wojskowym Al-Nayrab stacjonuje grupa śmigłowcowa w składzie 2 Mi-8AMTSh. W Aleppo wraz z żołnierzami rosyjskimi stacjonują także oddziały syryjskie należące do 5 Korpusu. Razem w mieście przebywa ekwiwalent dwóch rosyjskich kompanii manewrowych wyposażony w wozy opancerzone Tigr i Tajfun oraz blisko tysiąc żołnierzy syryjskich.  

We wschodniej części okręgu Rosjanie dysponują bazą w Al-Arima, w której stacjonują co najmniej dwie kompania manewrowe wspomagane przez żołnierzy syryjskich z 5 Korpusu. Kolejna rosyjska kompania manewrowa stacjonuje w mieście Manbij. W rejonie Tall Rifat Rosjanie do początku 2021 r. zajmowali bazy w samym mieście oraz na dawnym lotnisku wojskowym Minnegh. Jednak w kwietniu 2021 r. wycofali się z obu tych miejsc, pozostawiając w nich jedynie oddziały pomocnicze należące do 5 Korpusu. Na południe od Aleppo w bazach lotniczych Jirah oraz Kuweires swoje garnizony ma pułk "Taha" należący do 25 Dywizji Specjalnej, uzbrojony w ciężką broń m.in., wyrzutnie rakietowe BM-21 Grad oraz systemy rakietowe dalekiego zasięgu Toczka.Razem siły wojskowe w tym okręgu to obecnie około 500 żołnierzy rosyjskich i około 4 tys. pomocniczych żołnierzy syryjskich.

Wykonywanie przydzielonych zadań przez oddziały rosyjskiej misji wojskowej w okresie kwiecień 2020 - luty 2022. 

Rosyjska misja wojskowa w Syrii w okresie kwiecień 2020 - luty 2022 r. składała się nadal z komponentów wojskowych pochodzących z niemal wszystkich rodzajów sił zbrojnych Federacji Rosyjskiej: wojsk powietrznych, lądowych, marynarki wojennej, powietrznodesantowych oraz wsparcia. Komponenty te w ramach misji wojskowej wykonywały następujące zadania:
1) Obrony reżimu B. al-Assada oraz podnoszenia poziomu bezpieczeństwa wewnętrznego w Syrii;
2) Patrolowaniu na północy Syrii przy granicy z Turcją terenów kontaktu z wojskiem tureckim i podporządkowanymi mu syryjskimi milicjami sunnickimi, na odcinkach autostrady M-4 na północy Syrii, zgodnie z porozumieniem z Soczi z października 2019 r oraz odcinkach autostrady M-4 w rejonie Idlibu, zgodnie z porozumieniem moskiewskim z marca 2020 r.
3) Szkolenia wojskowego sił zbrojnych Syrii;
4) Zapewnienie bezpieczeństwa głównym rosyjskim bazom wojskowym w Syrii oraz zarządzanie, utrzymanie i obsługa tych baz;
5) Zabezpieczenie interesów i inwestycji gospodarczych FR w Syrii.

 

Rosyjski BTR-82AT z dodatkowymi ekranami przeciwko granatnikom RPG-7, w czasie wspólnego patrolu z wojskami tureckimi w rejonie Saraqib.

Ad.1 Utrzymanie przy władzy w Syrii B al-Assada i skupionych wokół niego Alawitów było przez wiele lat najważniejszym zadaniem rosyjskiej misji wojskowej w Syrii. Jednak w roku 2020 reżim Assada nie był już bezpośrednio zagrożony upadkiem militarnym a jego władza na terenach na zachód od rzeki Eufrat - z wyłączeniem enklawy sunnickiej w rejonie Idlibu i terenów zajętych przez wojska tureckie przy granicy z tym krajem - była niekwestionowana i niezagrożona. Jednak choć na terenach kontrolowanych przez reżim Assada poziom bezpieczeństwa znacznie wzrósł, nadal daleko było do osiągnięcia tam stanu stabilności i spokoju. Rosyjska misja wojskowa miała więc teoretycznie wiele zadań do wykonania na polu podnoszenia bezpieczeństwa wewnętrznego, jednak - mimo propagandowych przekazów medialnych pokazywanych w rosyjskiej TV - praktycznie wycofała się bezpośrednio z tej aktywności, cedując ją na sprzymierzone syryjskie wojska pomocnicze. Najlepiej widać to było w omawianym okresie w działaniach w rejonie Badii przeciwko obecnym na niej wciąż resztkom IS. Wojska rosyjskie wycofały się w połowie 2021 z rejonu Palmiry i Tabqa, a w prowadzonych w miarę regularnie przez SAA operacjach anty-IS ograniczały się jedynie do ich lotniczego wsparcia z wykorzystaniem śmigłowców szturmowych Mi-28 i Ka-52 oraz dronów rozpoznawczo-uderzeniowych Forpost (Searcher). Z czasem nawet i to ograniczone wsparcie zaczęto zmniejszać wraz ze spadkiem liczby śmigłowców szturmowych i systemów dronowych na stanie kontyngentu i ich stopniowym wycofywaniem do Rosji.  

Ad.2 Wspólne patrole rosyjsko-tureckie w rejonie Idlibu - efekt ustaleń prezydentów: Erdogana i Putina zapisany w memorandum moskiewskim z marca 2020 r. - rozpoczęły kontrolę autostrady M-4 na terenach HTS-u w kwietniu 2020 r. Początkowo patrole poruszały się po krótszej kilkunastu kilometrowej trasie Saraqib - Ariha. Z czasem ich zasięg został wydłużony i zaczął sięgać miejscowości Ajn al-Hamra. W lipcu 2020 r. podczas wykonywania patrolu, grupa powiązana z IS (Kataib Khattab al-Shishani) w pobliżu Arihy zaatakowała kolumnę wozów bojowych przy użyciu samochodu-pułapki, w wyniku czego rannych zostało trzech żołnierzy rosyjskich a uszkodzeniu uległ transporter opancerzony BTR-82A. Do ponownego ataku tym razem przy użyciu granatnika RPG-7 na BTR-82A należący do wspólnego patrolu, doszło w sierpniu 2020 r. - rannych zostało dwóch kolejnych rosyjskich żołnierzy. Miesiąc później rosyjskie dowództwo misji w Syrii zdecydowało o zawieszeniu wspólnych patroli na autostradzie M4, tłumacząc tą decyzje brakiem bezpieczeństwa. Okres zawieszenia trwał niecałe pół roku - patrole rosyjsko-tureckie przywrócono w lutym 2021 r. Aż do lutego 2022 r. odbywały się one bez większych incydentów.

Wspólne patrole rosyjsko-tureckie wynikające z zapisów Memorandum z Soczi z października 2019 r. w celu utrzymania bezpieczeństwa na autostradzie M-4, na północy Syrii przy terenach przygranicznych z Turcją, w omawianym okresie miały dużo spokojniejszy przebieg w porównaniu do tych z rejonu Idlibu i odbywały się regularnie bez żadnych przerw. Jedyny poważniejszy incydent miał miejsce w czerwcu 2021 r. kiedy to w pobliżu konwoju pojazdów rosyjskich, patrolujących samodzielnie bez udziału wojsk tureckich rejon na południe od Ras al-Ain. wybuchł ładunek IED. W rezultacie zginął jeden żołnierz rosyjski a trzech innych zostało rannych. 

Ad.3 Rosyjscy instruktorzy wojskowi pochodzący z wojsk lądowych w omawianym okresie koncentrowali się przede wszystkim na szkoleniu wymienionych wyżej syryjskich wojsk sojuszniczych: 25 Dywizji Specjalnej, 5 Korpusu i zgrupowania "Saheliya". Natomiast rosyjscy instruktorzy wojskowi pochodzący z wojsk lotniczych i plot szkolili i zacieśniali współpracę z siłami powietrznymi Syrii (SyAAF) oraz jej wojskami obrony powietrznej (SyADF). Przykładowo rosyjskie oddziały plot z bazy Khmeimim odbywały regularne ćwiczenia z syryjskimi odpowiednikami stacjonującymi w rejonie Latakii i Hamy. Rosyjscy instruktorzy plot prowadzili także szkolenia w zakresie używania przekazanych wcześniej syryjskim siłom zbrojnym systemów plot S-300 oraz Pantsyr. Tego typu kursy odbywały się w na lotnisku Mezzeh w Damaszku, w bazie lotniczej w pobliżu miasta Hama, a także w dużej bazie syryjskiej obrony plot w pobliżu miasta Masyafa w prowincji Hama. Rosyjscy instruktorzy-piloci prowadzili natomiast w styczniu 2021 szkolenia w zakresie użycia samolotów Mig 29 połączone ze wspólnymi ćwiczeniami z syryjskim odpowiednikami. W ich ramach z Rosji do bazy lotniczej w Tiyas (T4) w prowincji Homs przebazowano na jakiś czas 4 rosyjskie MiG-29SMT. Generalnie jednak w omawianym okresie nastąpił znaczny spadek liczby kursów szkoleniowych i wspólnych ćwiczeń miedzy wojskowych, na co niewątpliwie wpływ miało ograniczenie liczby oddelegowanych przez Moskwę do Syrii instruktorów wojskowych.  

Konwój rosyjskich MRAP-ów typu Tigr przemieszczający się po drogach środkowej Syrii w kwietniu 2022 r.

 

Ad.4 Głównymi bazami rosyjskimi w Syrii od powstania rosyjskiej misji wojskowej w Syrii były: baza marynarki wojennej w Tartusie oraz baza lotnicza Khmeimim w Latakii. Obok nich wykorzystywano także sieć lotnisk pomocniczych, pełniących funkcję baz wysuniętych. Są to wojskowe bazy lotnicze SyAAF-u: Kuweires, Al-Nayrab, Tiyas, Sharyat, Mezzeh i Dajr az-Zaur, a także cywilne lotnisko międzynarodowe w Damaszku. W 2021 r. do grona pomocniczych baz rosyjskich w Syrii dołączyła także baza lotnicza w Al-Kamiszli. Trzeba jednak zaznaczyć ze ta baza - podobnie jak niektóre inne bazy pomocnicze - ma na razie niewielkie zaplecze techniczne (jeden hangar i około 20 małych budynków oraz kilku magazynów), które uniemożliwia na obecnym etapie stałą obecność w tym miejscu większych sił lotniczych FR. 

Wszystkie wyżej wymienione bazy w omawianym okresie nie doświadczyły niemal żadnych ataków ze strony rebeliantów sunnickich czy wielkich graczy: Turcji, USA i Izraela. Jedynie baza Kheimim była atakowana kilka razy przez prymitywne drony, należące prawdopodobnie do HTS-u. Skala tych ataków nie dorównywała jednak tym wcześniejszym z lat 2018-2019 i niemal na pewno ich jedynym celem było przetestowanie rosyjskiej obrony plot bazy na polecenie Turcji lub Izraela. Zarządzanie i obsługa wyżej wymienionych baz także odbywała się bez żadnych incydentów czy strat niebojowych. 

W roku 2020 w ramach rozbudowy bazy lotniczej w Khmeimim, rozpoczęto pracę nad wydłużeniem jednego z pasów startowych i tym samym przystosowania go dla bombowców Tu-22M3. Prace te zakończyły się w maju 2021 r. Rosjanie w omawianym okresie nie rozbudowywali bazy lotniczej w w Al-Kamiszli. Prowadzono jedynie prace w położonej tuż przy lotnisku bazie obrony plot, formalnie należącej do SyADF, ale obecnie częściowo przynajmniej użytkowanej przez Rosjan. Mimo pojawiających się informacji o umieszczeniu w niej systemu S-300P, nie ma na to żadnych dowodów. Należy więc przyjąć, że Rosjanie dysponują w niej nadal jedynie systemami plot Pantsyr.

Ad.5 Ponieważ rosyjska interwencja wojskowa w Syrii znacznie przedłużyła się w stosunku do pierwotnych planów - zakładających maksymalnie dwuletni okres działań bojowo-stablizacyjnych - władze w Moskwie postanowiły odzyskać część kosztów funkcjonowania misji, wynoszących łącznie w latach 2015-2020 według rożnych szacunków od 15 do 20 mld dolarów. Część tych kosztów zrekompensowano dzięki podpisaniu z władzami w Damaszku umów międzynarodowych dotyczących dalszego wieloletniego dzierżawienia bazy morskiej w Tartusie i bazy lotniczej w Khmeimim. Pozostałą sumę postanowiono odzyskać poprzez przejęcia syryjskich złóż surowców energetycznych: ropy i gazu. 

W 2017 r. Rosjanie przejęli pierwsze pole naftowe - złoże "Jahar" położone koło Palmyry. Rok później Rosjanie zaczęli zarządzać polem gazowym "Twainan", położonym w pobliżu miasta Tabqa. Wreszcie w marcu 2021 na mocy umowy międzyrządowej władz Syrii oraz Rosji, Stroytransgaz - spółka zależna Gazpromu - przejęła kontrole na polem naftowym "al-Thawra", położonym na południe od Raqqy. Zapewnienie bezpieczeństwa infrastruktury wszystkich wymienionych złóż surowców energetycznych zostało powierzone oddziałom syryjskich wojsk pomocniczych należących do 5 Korpusu oraz najemnikom z grupy Wagnera wynajętym przez Gazprom. Kontyngent rosyjskiej misji wojskowej udzielił wsparcia poprzez oddelegowanie oddziału saperów, który pomógł rozminować okolice pola naftowego "Al-Thawra", a także grupy śmigłowców Mi-8AMTSh, wykonujących zadania transportowe na rzecz oddziałów stacjonujących przy wyżej wymienionych złożach.  

Konkluzja opracowania.

Według autora opracowania najpóźniej na początku września 2020 r. kierownictwo FR z W. Putinem na czele podjęło tajną decyzje o rozpoczęciu przygotowań do inwazji na Ukrainę. Niemal natychmiast do Damaszku udał się z wizytą minister spraw zagranicznych S. Lawrow aby poinformować syryjskich partnerów o wstrzymaniu przygotowań do dalszych działań ofensywnych w rejonie Idlibu przeciwko HTS-owi. Na oficjalnej konferencji prasowej po spotkaniu Lawrow zaapelował do władz w Damaszku aby te szukały "dyplomatycznych ścieżek na rzecz rozwiązania konfliktu w ramach formatu z Astany".

Niedługo potem rozpoczęła się reorganizacja rosyjskiej misji wojskowej w Syrii, połączona ze zmniejszaniem liczebności kontyngentu. Fale redukcji personelu misji były dwie. Pierwsza, mniejsza miała miejsce w okresie listopad-grudzień 2020 r. i objęła żołnierzy rosyjskich rozmieszczonych w okręgach "Wschód" i "Południe". Druga większa fala odbyła się w okresie luty-kwiecień 2021 r. i objęła personel rosyjski z okręgów "Zachód", "Północ 1" i "Północ 2". Dowództwo misji opuszczane przez żołnierzy rosyjskich bazy przekazywało pod kontrolę sojuszniczych syryjskich oddziałów pomocniczych, należących głównie do 5 Korpusu, pozostałe w Syrii oddziały rosyjskie koncentrując w mobilnych grupach szybkiego reagowania.